Мемлекет басшысы өзінің 2019 жылғы 2 қыркүйектегі Қазақстан халқына Жолдауында тұтынушылар мен азаматтардың алдында есеп беретін, кәсіпкерлікке қатысты қоғамдық бақылау құралдарын жандандыру міндетін қойды. Осы мақсатта мемлекеттік органдар тұтынушылардың қоғамдық бірлестіктермен жұмысын күшейтуін, олармен саясатты қалыптастыру және тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы заңнаманы жетілдіру жұмыстарына тарту жоспарланды.
2020 жылы Ұлттық экономика министрлігінен тұтынушылардың құқықтарын қорғау функциялары Сауда және интеграция министрлігіне берілді, онда жеке тұтынушылардың құқықтарын қорғау комитеті құрылды.
Комитет тұтынушылардың құқығын қорғау саласындағы жалпы басқаруды және салааралық үйлестіруді жүзеге асыратын уәкілетті орган болып табылады. Өз кезегінде, Алматы облысы бойынша «Алматы облысы бойынша тұтынушылардың құқықтарын қорғау департаменті» РММ аумақтық бөлімше болып табылады.
Өткен жылдың маусым айында «Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы» ҚР Заңына түзетулердің алғашқы нұсқасы қабылданды. Заңнамадағы өзгерістер бірнеше мәселелерді қозғады. Атап айтқанда, тұтынушылардың шағымдарын қараудың үш сатылы механизмі реттеліп, тұтынушылардың шағымдарын қабылдаудың бірыңғай ақпараттық жүйесі (БАЖ) енгізілді.
Бірінші кезеңде сатушы сатып алушының талабын өз бетінше немесе тұтынушылардың құқықтарын қорғау жөніндегі қоғамдық бірлестіктерді тарту арқылы қарауға міндетті. Бірінші кезең тұтынушы мен сатушы арасындағы мәселені бейбіт жолмен шешуге бағытталған. Бұл жағдайда үкіметтік емес ұйымдар дауды сотқа дейінгі реттеу ретінде әрекет етеді.
Екінші кезең уәкілетті мемлекеттік органға жүгінуді қамтиды.
Яғни, егер сатушы мен тұтынушы қандай да бір келісімге келмеген жағдайда, шағым тұтынушылардың құқықтарын қорғау комитетіне және комитеттің аумақтық департаменттеріне жіберіледі.
Уәкілетті органға шағым жіберу қажеттілігі туралы шешімді тұтынушының өзі қабылдайтынын түсіну маңызды.
Тұтынушының ынтасы оның жауапсыз кәсіпкерді әкімшілік жауапкершілікке тарту ниетіне байланысты.
Шағымды қараудың үшінші және соңғы кезеңі сотқа өтеді.
Тұтынушылардың құқықтарын қорғаудың бірыңғай ақпараттық жүйесі (https://e-tutynushy.kz/) тұтынушыға кәсіпкерлік субъектісіне де, уәкілетті мемлекеттік органға да өтініш жасау үшін ыңғайлы құрал болып табылады. Порталда өнімнің немесе қызметтің сапасы туралы шағымды жедел жіберуге мүмкіндік беретін мобильді нұсқа бар.
Сонымен қатар, бұл жүйе өтінімдерді берудің және оларды қарауды, бақылаудың бірыңғай жүйесі болып табылады. Бұл тәсіл қолданушының мемлекеттік органдармен және кәсіпорындармен өзара әрекеттесуін мүмкіндігінше жеңілдетеді. Сандық жүйе шағымды қандай мекемеге жіберу керектігін автоматты түрде таниды.
Шағымдарды жүйеге тіркелген жағдайда, кәсіпкер оны бірден көреді. Және ол 10 күн ішінде мәселені өз бетінше шешіп, тұтынушының заңды талаптарын қанағаттандыра алады.
Егер бұл орын алмаса, тұтынушылар құқығын қорғау саласындағы мемлекеттік органдар процеске автоматты түрде қатысады, кейін заңда және Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексте көзделген ықпал ету шараларын қолдануы мүмкін.
БАЖ порталынан басқа тұтынушының арызын ұабылдау тәсілдері өзгеріссіз қалды.
Тұтынушы дәстүрлі жазбаша түрде мемлекеттік органға жүгіне алады немесе электронды үкімет порталы (egov.kz) арқылы арызын жібере алады.
Жоғарыда аталған әдістерден басқа, телеграмм бот - kzpp_bot арқылы, сондай-ақ 8 (7282) 24-03-64 нөмірі арқылы байланысуға болады.
«Қазақстан Республикасы Сауда және интеграция министрлігі Тұтынушылардың құқықтарын қорғау комитетінің Алматы облысы бойынша тұтынушылардың құқықтарын қорғау
департаменті» РММ
